پدافند غیرعامل سایبری
اصطلاح پدافند غیرعامل سایبری به مجموعه‌ای از اقدامات و سیاست‌هایی اشاره دارد که در برابر حملات سایبری به سیستم‌ها، داده‌ها و شبکه‌های ارتباطی، برای کاهش خطرات و پیشگیری از وقوع صدمات و خسارات جدی، اتخاذ می‌شود. در مقایسه با پدافند فیزیکی مانند دیوار، دروازه و برج‌های نظامی که برای محافظت از یک منطقه و دفاع در برابر حملات تهاجمی استفاده می‌شوند، پدافند غیرعامل سایبری شامل فناوری‌ها، مفاهیم، سیاست‌ها، روش‌ها و استانداردهایی است که برای مقابله با تهدیدات سایبری و محافظت از داده‌ها، سیستم‌ها و شبکه‌های ارتباطی به کار گرفته می‌شود.
اهمیت پدافند غیرعامل سایبری
با توجه به پیشرفت فناوری و استفاده گسترده از اینترنت و تجهیزات الکترونیکی، به ویژه در زمینه‌های حیاتی مانند: سیستم‌های بانکی، شبکه‌های انتقال برق، حمل و نقل و بهداشت و درمان، حمله به سامانه‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی وابسته به آن‌ها برای اهداف مخرب، به سرعت رشد می‌کند. بدون پدافند غیرعامل سایبری، تمام این سیستم‌ها و شبکه‌ها ممکن است در معرض حملات سایبری و دزدیده شدن قرار گیرند که این خود می‌تواند به شیوع ویروس‌های رایانه‌ای، تخریب سامانه‌های الکترونیکی، دسترسی به اطلاعات حساس، تقلب مالی و خطرات دیگر منجر شود. بنابراین، پدافند غیرعامل سایبری ضروری است تا سیستم‌ها و شبکه‌های الکترونیکی را در برابر حملات سایبری محافظت کند و برای حفظ امنیت اینترنت و شبکه‌های الکترونیکی از هرگونه تهدیدی محافظت کند.
روش‌های پدافند غیرعامل سایبری
رمزگذاری
در این روش، اطلاعات محرمانه با استفاده از رمزنگاری، به یک کد ناخوانا و مبهم تبدیل می‌شوند که تنها با داشتن یک کلید رمزگشایی، میتوان به آن دسترسی پیدا کرد. این روش می‌تواند از دسترسی بدون مجوز به اطلاعات محرمانه جلوگیری کند.
پشتیبانی از نرم‌افزارهای آخرین نسخه
نرم‌افزارهایی که آخرین نسخه‌های خود را ندارند، ممکن است آسیب‌پذیری‌های امنیتی داشته باشند. به همین دلیل، استفاده از نسخه‌های آخرین نرم‌افزار، یکی از روش‌های مهم پدافند غیرعامل سایبری است.
آموزش کاربران
یکی از مهم‌ترین عوامل در امنیت سیستم، آگاهی و آموزش کاربران است. کاربران باید با روش‌های امنیتی سیستم آشنا شده و با رعایت دستورالعمل‌های امنیتی، از تهدیدات سایبری پیشگیری کنند.
استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی
استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی مانند آنتی‌ویروس و ضد جاسوسی، می‌تواند به جلوگیری از ورود نفوذکننده‌ها و کنترل تهدیدات سایبری به سیستم کمک کند. این نرم‌افزارها با تشخیص و حذف نرم‌افزارهای مخرب، پیشگیری از حملات و دفاع از سیستم را تسهیل می‌بخشند.
تقسیم‌بندی اطلاعات
در این روش، اطلاعات حساس به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شوند و در مکان‌های مختلف ذخیره می‌شوند. این کار باعث می‌شود تا در صورتی که یکی از قسمت‌ها دزدیده شود، دسترسی به اطلاعات به طور کامل محدود شود.
رمزنگاری ارتباطات
در صورتی که ارتباطات بین سیستم‌ها و شبکه‌ها از رمزنگاری استفاده کنند، امکان دسترسی به اطلاعات در حین ارسال و دریافت آن‌ها کاهش می‌یابد.
فایروال
فایروال، نرم‌افزاری است که درون سیستم نصب می‌شود و بررسی می‌کند که فعالیت‌هایی که از طرف دستگاه در شبکه صورت می‌گیرد، مجاز است یا نه. فایروال با کنترل و تحلیل ترافیک شبکه، سعی در پیشگیری از حملات و دفاع از سیستم دارد.
نظارت بر فعالیت‌ها
این روش شامل نظارت بر فعالیت‌های سیستم و شبکه است تا هرگونه فعالیت ناهنجار و تهدیدی که می‌تواند سیستم را به خطر بیندازد، شناسایی کند.
آپدیت مداوم
سیستم‌های پیشرفته امنیتی، برای حفظ امنیت و جلوگیری از ورود نفوذکننده‌ها به سیستم، به به‌روزرسانی‌های مداوم نیاز دارد. با به روزرسانی نرم‌افزارها و سیستم‌عامل، آسیب‌پذیری‌های احتمالی برطرف می‌شود و امنیت سیستم به روزرسانی می‌شود.
محافظت فیزیکی
محافظت از دستگاه‌های الکترونیکی در برابر سرقت و خرابی نیز یکی از روش‌های پدافند غیرعامل سایبری است، مثلاً قرار دادن دستگاه در یک محیط امن و با کنترل دسترسی به آن، این خود می‌تواند از خطرات فیزیکی در برابر دستگاه‌های الکترونیکی جلوگیری کند.
به طور کلی، استفاده از روش‌های مختلف پدافند غیرعامل سایبری، به افزایش امنیت سیستم و جلوگیری از حملات سایبری کمک می‌کند. با توجه به روزافزون شدن تهدیدات سایبری و به وجود آمدن تکنولوژی‌های جدید، این روش‌ها نیز باید به صورت مداوم بروزرسانی شوند تا بتوانند در برابر تهدیدات جدید مقاومت کنند.
متودولوژی‌های پدافند غیرعامل سایبری
متودولوژی‌های پدافند غیرعامل سایبری، یک سری رویکردهای مدیریتی و فنی هستند که برای حفاظت از سیستم‌های اطلاعاتی و پیشگیری از حملات سایبری استفاده می‌شوند. در ادامه، به معرفی چند متودولوژی پرکاربرد در این حوزه خواهیم پرداخت.
1. متودولوژیNIST، این متودولوژی توسط سازمان ملی استاندارد و فناوری آمریکا (NIST) ایجاد شده است و برای بهبود امنیت سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌شود. این متودولوژی شامل چهار بخش اصلی است: برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی، ارزیابی و پیشرفت.
2. متودولوژی CIS، این متودولوژی توسط مرکز امنیتی اینترنتی (CIS) ایجاد شده است و برای بهبود امنیت سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌شود. این متودولوژی شامل ۲۰ استاندارد امنیتی است که به تشخیص نقاط ضعف سیستم‌ها و ارائه راهکارهای امنیتی کمک می‌کند.
3. متودولوژی OWASP، این متودولوژی توسط پروژه OWASP (پروژه متن باز توسعه امنیت برنامه‌های کاربردی وب) ایجاد شده است و برای بهبود امنیت برنامه‌های کاربردی وب استفاده می‌شود. این متودولوژی شامل ۱۰ مرحله است که شامل تست نفوذ، مدیریت ریسک‌ها و آموزش کاربران است.
4. متودولوژی PTES، این متودولوژی توسط تیم تست نفوذ خصوصی (PTES) ایجاد شده است و برای ارزیابی امنیتی سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌شود. این متودولوژی شامل ۷ فرآیند اصلی است که شامل جمع‌آوری اطلاعات، تست نفوذ، تجزیه و تحلیل، ارائه گزارش، بررسی نقاط ضعف، ارائه راهکارهای امنیتی و ترکیب فعالیت‌ها است.
این متودولوژی‌ها به عنوان یک چارچوب عملیاتی برای ارزیابی و بهبود امنیت سیستم‌های اطلاعاتی استفاده می‌شوند. هر متودولوژی در برابر نواقص و نقاط ضعف سیستم‌ها یک نگاه متفاوتی دارد و برای برطرف کردن این نقاط ضعف، رویکردها و راهکارهای متفاوتی را به کار می‌گیرد. در واقع، متودولوژی‌های پدافند غیرعامل سایبری باید برای ارتقای سطح امنیت سیستم‌ها به صورت یکپارچه و با همکاری تیم‌های مختلف، اجرا شوند.
چک لیست‌های متودولوژی پدافند غیرعامل سایبری
در متودولوژی‌های پدافند غیرعامل سایبری، چک لیست‌ها به عنوان یکی از ابزارهای اصلی برای ارزیابی امنیت سیستم‌های اطلاعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. چک لیست‌ها شامل فهرستی از آیتم‌ها و گام‌هایی هستند که باید بررسی و اجرا شوند تا امنیت سیستم به بهترین حالت ممکن برسد.
چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری به دو دسته تقسیم می‌شوند: چک لیست‌های عمومی و چک لیست‌های خاص. چک لیست‌های عمومی شامل موارد کلی و اصولی برای امنیت سیستم هستند، مانند مواردی که در استانداردهای ISO 27001 و NIST SP 800-53 مشخص شده‌اند. این چک لیست‌ها برای هر سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند و باید بررسی شوند تا مطمئن شویم که سیستم ما از لحاظ امنیتی به صورت کلی مطابق استانداردها است.
چک لیست‌های خاص نیز شامل مواردی هستند که برای بررسی یک بخش خاص از سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند بررسی امنیت شبکه یا بررسی امنیت نرم‌افزار خاصی. این چک لیست‌ها برای بررسی بخش‌های خاص از سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند و باید بررسی شوند تا مطمئن شویم که امنیت این بخش‌ها نیز به درستی بررسی شده است. استفاده از چک لیست‌ها در متودولوژی‌های پدافند غیرعامل سایبری بسیار مفید است و به کمک آن‌ها میتوان از نقاط ضعف سیستم جلوگیری کرده و همچنین از مسائل امنیتی و حملات سایبری مختلفی که به سیستم ما وارد می‌شوند، محافظت کرد. در این راستا، انواع مختلفی از چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری وجود دارد که برای بررسی امنیت سیستم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به‌طور کلی، میتوان چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری را به دو دسته زیر تقسیم کرد:
1. چک لیست‌های عمومی
این چک لیست‌ها شامل موارد کلی و اصولی برای امنیت سیستم‌های اطلاعاتی هستند که باید برای هر سیستمی که قرار است بررسی شود، اجرا شوند. به‌طور کلی، این چک لیست‌ها شامل مواردی مانند:
بررسی اطلاعات کاربری، مانند نحوه استفاده از رمز عبور، قوانین رمزنگاری و موارد مشابه.
بررسی دسترسی کاربران، مانند تعیین دسترسی کاربران به اطلاعات، حفاظت از سیستم‌هایی که از آن‌ها اطلاعات به دست می‌آید و موارد مشابه.
بررسی امنیت شبکه، شامل بررسی امنیت سیستم‌های شبکه‌ای و نقاط دسترسی به آن‌ها است.
بررسی امنیت سیستم‌های اطلاعاتی، مانند بررسی نرم‌افزارهای پشتیبانی، سرورهای وب، سرورهای پست الکترونیک و موارد مشابه.
بررسی پشتیبانی و مراقبت از داده‌ها، شامل بررسی نحوه پشتیبانی از داده‌ها، مراقبت از آن‌ها و موارد مشابه است.
۲. چک لیست‌های خاص
این چک لیست‌ها برای بررسی یک موضوع خاص و مشخصی ایجاد شده‌اند. برای مثال، ممکن است یک چک لیست خاص برای بررسی امنیت سیستم‌های عامل وجود داشته باشد یا یک چک لیست خاص برای بررسی امنیت سیستم‌های شبکه. برخی دیگر از چک لیست‌های خاص عبارت‌اند از:
چک لیست‌های بررسی امنیت وب سایت‌ها، این چک لیست‌ها برای بررسی امنیت وب سایت‌ها و حفاظت از آن‌ها در برابر حملات سایبری ایجاد شده‌اند.
چک لیست‌های بررسی امنیت برنامه‌های نرم‌افزاری، این چک لیست‌ها برای بررسی امنیت برنامه‌های نرم‌افزاری و جلوگیری از حملات سایبری به آن‌ها طراحی شده‌اند.
چک لیست‌های بررسی امنیت محصولات شرکت‌ها، این چک لیست‌ها برای بررسی امنیت محصولات شرکت‌ها و حفاظت از آن‌ها در برابر حملات سایبری ایجاد شده‌اند.
چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری، معمولاً برای اجرا در محیط‌هایی مانند سیستم‌های کامپیوتری، سرورها، شبکه‌ها و برنامه‌های نرم‌افزاری طراحی شده‌اند. این چک لیست‌ها می‌توانند به صورت دستی اجرا شوند یا با استفاده از نرم‌افزارهایی که برای این منظور طراحی شده‌اند، اجرا شوند.
به طور کلی، استفاده از چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری می‌تواند به‌عنوان یک روش موثر برای بررسی و بهبود امنیت سیستم‌های اطلاعاتی و جلوگیری از حملات سایبری محسوب شود. با استفاده از چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری، میتوان به راحتی نقاط ضعف سیستم‌های اطلاعاتی را شناسایی کرده و برای رفع این نقاط ضعف، اقدامات لازم را انجام داد. همچنین، با استفاده از چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری میتوان برای مقایسه امنیت سیستم‌ها و برنامه‌های نرم‌افزاری، از آن‌ها بهره گرفت و ارزیابی امنیتی برای سیستم‌های مختلف انجام داد.
به طور کلی، چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری می‌توانند شامل مواردی مانند بررسی وضعیت فایروال، بررسی وضعیت آپدیت‌ها و پچ‌های امنیتی، بررسی وضعیت شبکه، بررسی وضعیت سرویس‌های روی سیستم، بررسی امنیت پایگاه‌داده‌ها و بررسی امنیت برنامه‌های نرم‌افزاری و دیگر موارد مرتبط با امنیت سیستم‌های اطلاعاتی باشد.
استفاده از چک لیست‌های پدافند غیرعامل سایبری به عنوان یک روش ارزیابی امنیتی، می‌تواند به صورت مداوم و در دوره‌های مختلفی انجام شود تا بتوان از طریق شناسایی نقاط ضعف و رفع آن‌ها، امنیت سیستم‌های اطلاعاتی را به‌صورت مستمر بهبود داد.
روش‌های پیاده‌سازی پدافند غیرعامل سایبری
پیاده‌سازی روش‌های پدافند غیرعامل سایبری برای افزایش امنیت سیستم، به دو دسته کلی پیاده‌سازی سخت‌افزاری و پیاده‌سازی نرم‌افزاری تقسیم می‌شود.
در پیاده‌سازی سخت‌افزاری، از تجهیزات مختلفی مانند فایروال، سوئیچ‌های امنیتی، سرورهای امنیتی و دیگر دستگاه‌های مخصوص استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها با بررسی و کنترل دسترسی به شبکه و سیستم‌های مختلف، به دنبال شناسایی و ردیابی حملات سایبری هستند. برای مثال، فایروال‌ها با کنترل و تحلیل ترافیک شبکه، سعی در پیشگیری از حملات و دفاع از سیستم دارند. همچنین، سوئیچ‌های امنیتی با کنترل و تنظیم دسترسی‌های شبکه و اطلاعات، از دسترسی غیرمجاز به سیستم‌ها جلوگیری می‌کنند.
در پیاده‌سازی نرم‌افزاری، از نرم‌افزارهای امنیتی مانند آنتی‌ویروس، ضد جاسوسی و فایروال استفاده می‌شود. این نرم‌افزارها با تشخیص و حذف نرم‌افزارهای مخرب، پیشگیری از حملات و دفاع از سیستم را تسهیل می‌کنند. همچنین، با استفاده از رمزنگاری، سیستم‌ها و اطلاعات در برابر دسترسی غیرمجاز محافظت می‌شوند. به علاوه، با به روزرسانی نرم‌افزارها و سیستم‌عامل، آسیب‌پذیری‌های احتمالی برطرف می‌شوند و امنیت سیستم به روزرسانی می‌شود.
در کل، پیاده‌سازی روش‌های پدافند غیرعامل سایبری به شدت وابسته به نوع سیستم و شرایط موجود است. برای این منظور، در اجرای یک پدافند غیرعامل سایبری، معمولاً از یک رویکرد ترکیبی استفاده می‌شود، به این صورت که نرم‌افزارها و تجهیزات سخت‌افزاری با هم ترکیب شده و به یکدیگر کمک می‌کنند تا امنیت سیستم را بهبود بخشند.
در این روش، از نرم‌افزارهای ضد ویروس، ضد جاسوسی، فایروال و سایر نرم‌افزارهای امنیتی برای جلوگیری از نفوذ حملات سایبری استفاده می‌شود. همچنین، از تجهیزات سخت‌افزاری مانند سرورهای امنیتی، فایروال‌ها، سوئیچ‌های امنیتی و دیگر تجهیزات مخصوص نیز برای حفاظت از اطلاعات و سیستم‌ها استفاده می‌شود.
حوزه نرم‌افزاری پدافند غیرعامل سایبری
در حوزه نرم‌افزاری پدافند غیرعامل سایبری، از نرم‌افزارهای مختلفی برای جلوگیری از حملات سایبری استفاده می‌شود. این نرم‌افزارها عموماً بر اساس تکنولوژی‌های مختلفی مانند ماشین‌های مجازی، هوش مصنوعی، شبکه‌های عصبی، الگوریتم‌های تشخیص نفوذ و … طراحی شده‌اند.
یکی از ابزارهای مهم در حوزه نرم‌افزاری پدافند غیرعامل سایبری، آنتی‌ویروس (Antivirus) است. آنتی‌ویروس به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای پدافند غیرعامل سایبری، برای شناسایی و حذف ویروس‌ها، کرم‌ها، تروجان‌ها و سایر نرم‌افزارهای مخرب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همچنین فایروال (Firewall) نیز از دیگر ابزارهای پدافند غیرعامل سایبری است که به منظور جلوگیری از نفوذ به سیستم‌ها و شبکه‌های سازمان‌ها، ترافیک داخلی و خارجی را کنترل می‌کند.
به علاوه، ابزارهای دیگری مانند سیستم‌های تشخیص نفوذ (Intrusion Detection Systems)، سیستم‌های مدیریت رویداد (Security Information and Event Management)، سیستم‌های پیش‌بینی تهدیدات (Threat Intelligence) و … نیز در حوزه نرم‌افزاری پدافند غیرعامل سایبری استفاده می‌شوند. این ابزارها به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا به صورت سریع و پیشگیرانه به تهدیدات سایبری پاسخ دهند و از احتمال تلفات ناشی از این تهدیدات جلوگیری کنند.
فایروال‌های سخت‌افزاری
این دستگاه‌ها به صورت فیزیکی در میان شبکه‌ها و سیستم‌های سازمانی قرار می‌گیرند و به عنوان نقطه مرکزی کنترل ترافیک شبکه‌ها و جلوگیری از نفوذ به سیستم‌ها و اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دستگاه‌های مانیتورینگ و کنترل ترافیک
این دستگاه‌ها برای مانیتور کردن ترافیک شبکه‌ها و جلوگیری از حملات سایبری استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها بر اساس تحلیل داده‌های ترافیک شبکه، می‌توانند به صورت سریع و پیشگیرانه به تهدیدات سایبری جلوگیری کنند و از ایجاد خسارت به سیستم‌ها و داده‌های حساس جلوگیری کنند.
مودم‌های امنیتی
این دستگاه‌ها به عنوان یک پل امنیتی بین دو شبکه مختلف، مثلاً بین شبکه داخلی سازمان و اینترنت، عمل می‌کنند. این دستگاه‌ها به صورت سخت‌افزاری، از قابلیت‌های رمزگذاری و تصدیق هویت برای جلوگیری از حملات سایبری استفاده می‌کنند.
دستگاه‌های رمزگذاری
این دستگاه‌ها برای رمزگذاری داده‌های حساس و افزایش امنیت ارتباطات استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها برای رمزگذاری ارتباطات، از الگوریتم‌های پیچیده رمزنگاری استفاده می‌کنند تا از دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس جلوگیری کنند.
دستگاه‌های کنترل دسترسی
این دستگاه‌ها برای محدود کردن دسترسی به سیستم‌ها و داده‌های حساس، استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها بر اساس سطح دسترسی کاربران، می‌توانند دسترسی کاربران را به بخش‌های مختلف سیستم‌ها محدود کنند و از دسترسی غیرمجاز جلوگیری کنند.
دستگاه‌های پشتیبانی از کارت هوشمند
این دستگاه‌ها برای ارتقای امنیت سیستم‌ها و افزایش سطح تأیید هویت کاربران استفاده می‌شوند. با استفاده از کارت‌های هوشمند، کاربران می‌توانند به سیستم‌های مختلف دسترسی پیدا کنند و هویت خود را تأیید کنند.
به طور کلی، حوزه سخت‌افزاری پدافند غیرعامل سایبری برای افزایش امنیت و کاهش خطرات سایبری، از دستگاه‌های مختلفی استفاده می‌کند. این دستگاه‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف، به کاهش خطرات سایبری و جلوگیری از نفوذ به سیستم‌ها و داده‌های حساس کمک می‌کنند.